Žutica (ikterus) - bolesti i stanja

Obilježja: u uznapredovaloj fazi žutica je često diskretnog intenziteta.
Uzrok: difuzna lezija jetrenog tkiva s destrukcijom stanica i ožiljnim reakcijama praćenim opstrukcijom malih žučnih putova unutar jetre.
Trajanje: kronično.
Pridruženi simptomi: gubitak težine, inapetencija (gadljivost na hranu, nedostatak volje za jelom), umor; sivkasto i blijedo lice; mučnina i katkad povraćanje; pojava krvarenja; ascites (izljev tekućine u trbušnu šupljinu); edemi donjih udova; opstipacija koja se izmjenjuje s proljevom.
Pretrage: pretrage krvi kao u slučaju virusnog hepatitisa; ultrazvuk jetre; biopsija jetre; rendgenogram jednjaka, želuca i dvanaesnika.

Obilježja: općenito žutica manjeg intenziteta.
Uzrok: opstrukcija žučnih putova uzrokovana zastojem krvi u jetri zbog insuficijencije srca.
Trajanje: kronično, s razdobljima poboljšanja ili pogoršanja, ovisno o djelotvornosti terapije.
Pridruženi simptomi: povećana jetra; edemi donjih udova; cijanoza; otežano disanje; eventualno ostali znakovi dotične srčane bolesti.
Pretrage: kardiološki pregled; elektrokardiogram; ultrazvuk srca.

Obilježja: obično žutica slabog intenziteta.
Uzrok: opstrukcija žučnih putova od strane ehinokokne ciste.
Trajanje: kronično, s razdobljima djelomičnog povlačenja, koja se izmjenjuju s razdobljima pogoršanja.
Pridruženi simptomi: često nijedan, katkad osjećaj napuhnutosti i težine u području jetre.
Pretrage: ultrazvuk jetre, pretrage krvi (krvna slika, Ghedinijeva reakcija).

Obilježja: brončana boja kože.
Uzrok: jetrena insuficijencija tipa ciroze.
Trajanje: kronično (nekoliko mjeseci ili godina).
Pridruženi simptomi: dijabetes (povišena razina glukoze u krvi), smanjenje teka s mršavljenjem, anemija, ascites (izljev tekućine u trbušnu šupljinu), edemi donjih udova.
Pretrage: pretrage krvi (krvna slika, transaminaze, bilirubin, gama-GT, alkalna fosfataza, željezo u krvi, proteinogram, protrombinsko vrijeme); biopsija jetre; ultrazvuk jetre.

Obilježja: žutica različitog stupnja, katkad jedva primjetna uz napade intenzivne žutice.
Uzrok: masivna destrukcija (hemoliza) eritrocita (crvenih krvnih zrnaca).
Trajanje: postoje akutni oblici i kronični oblici s recidivirajućim epizodama žutice različita trajanja.
Pridruženi simptomi: bljedilo kože, opća slabost, astenija, u kroničnim oblicima povećanje slezene, u hemolitičkim krizama tresavica i vrućica, abdominalni i lumbalni bolovi, mokraća tamne boje sve do crnkaste.
Pretrage: pretrage krvi (krvna slika, eritrocitna rezistencija, Coombsov test, konjugirani i nekonjugirani bilirubin, retikulociti, željezo u krvi), biopsija koštane srži (sternalna punkcija).

Obilježja: obično vrlo blaga žutica (subikterus).
Uzrok: hepatalna kongestija (zastoj u jetrenoj cirkulaciji) i/ili opstrukcija žučnih putova.
Trajanje: nekoliko tjedana.
Pridruženi simptomi: bolovi u području jetre, različito izražena vrućica, bljedilo kože, povećana jetra.
Pretrage: pretraga fecesa (traženje amebe).

Obilježja: žutica varijabilnog intenziteta ovisno o broju i veličini metastaza.
Uzrok: više ili manje potpuna opstrukcija manjih ili glavnih žučnih putova.
Trajanje: obično nekoliko tjedana ili mjeseci.
Pridruženi simptomi: gubitak težine i organsko propadanje; svrbež kože; smetnje vezane uz primarni tumor i eventualno metastaze u drugim organima.
Pretrage: hepatobilijarni ultrazvuk; CT abdomena; pretrage krvi (krvna slika, transaminaze, bilirubin, gama-GT, alkalna fosfataza, kolinesteraze, sedimentacija eritrocita, glukoza u krvi).

Obilježja: žutilo kože umjerene jačine.
Uzrok: opstrukcija malih žučnih putova unutar jetre.
Trajanje: nekoliko tjedana.
Pridruženi simptomi: vrućica septičkog tipa; povraćanje; bol u području jetre, katkad s otežanim disanjem; povećana jetra.
Pretrage: hepatobilijarni ultrazvuk; CT abdomena; pretrage krvi (sedimentacija eritrocita, krvna slika, bilirubin, alkalna fosfataza, transaminaze, kolinesteraze,gama-GT).

Obilježja: kada žučni kamenac opstruira glavni kanal za prolazak žuči u crijevo (choledochus) žutica je vrlo intenzivna, žuto-smećkaste boje.
Uzrok: zatvaranje sekundarnog ili glavnog žučnog kanala kamencem.
Trajanje: maksimalno nekoliko dana unutar kojih kamenac uspijeva proći u crijevo ili se odstraniti kirurškim putem.
Pridruženi simptomi: silovita bol u području jetre (područje abdomena s desne strane odmah ispod rebara) sa širenjem straga i gore, prema ramenima; mučnina i povraćanje; svrbež kože; svijetla bjelkasta stolica; mokraća nešto tamnija.
Pretrage: hepatobilijarni ultrazvuk; pretrage krvi (totalni, konjugirani i nekonjugirani bilirubin, alkalna fosfataza, transaminaze, kolinesteraze); radiografija abdomena.

Obilježja: u slučaju pojave upale žuči, žutica je opstruktivnog tipa različitog intenziteta.
Uzrok: opstrukcija, obično parcijalna, žučnih putova.
Trajanje: postoje akutni oblici koji traju nekoliko dana (10 do 15) i kronični ili recidivirajući oblici.
Pridruženi simptomi: u akutnim oblicima često visoka vrućica, s tresavicom; bolovi u području jetre; probavne smetnje s mučninom.
Pretrage: hepatobilijarni ultrazvuk; radiografija žučnog mjehura.

Obilježja: u početku žutica nije previše intenzivna, ali se progresivno pojačava.
Uzrok: kongenitalni (urođeni) totalni ili parcijalni nedostatak žučnih putova.
Trajanje: manifestira se već od rođenja i dovodi do smrti unutar nekoliko tjedana ako se kirurški ne korigira.
Pridruženi simptomi: psihička obamrlost, neurološki deficit, često i druge kongenitalne malformacije.
Pretrage: ultrazvuk jetre.

Obilježja: u slučaju leptospiroze žutica je varijabilnog intenziteta žućkastog obojenja s tendencijom ka crvenkastom.
Uzrok: opstrukcija malih žučnih putova unutar jetre, također s lezijom jetrenih stanica.
Trajanje: od nekoliko dana do jedan do dva tjedna.
Pridruženi simptomi: čak i visoka temperatura; difuzni bolovi mišića i zglobova; uvećana jetra i slezena; pojava krvarenja (kožnih, krv iz nosa, itd.).
Pretrage: traženje leptospira u mokraći, serodijagnostika za leptospire.

Obilježja: u slučaju malarije žutica je varijabilnog intenziteta, od blage do vrlo intenzivne u slučaju hemolitičke krize.
Uzrok: masivna destrukcija (hemoliza) eritrocita.
Trajanje: nastaje obično jedan do pet sati od uzimanja kinina; ako ne završi kao smrtni slučaj, do regresije dolazi za nekoliko dana; učestali su recidivi.
Pridruženi simptomi: visoka temperatura (40 ºC) s tresavicom, lumbalni bolovi, povraćanje žuči, bljedilo kože, proljev s tamnom stolicom, povećanje slezene.
Pretrage: pretrage krvi (krvna slika, bilirubin, traženje uzročnika malarije).

Obilježja: žutica blijedožutog obojenja, obično umjerene jačine, rijetko jako intenzivna.
Uzrok: opstrukcija žučnih putova unutar jetre (blaga žutica) ili, puno rjeđe, na mjestu gdje žučni putovi napuštaju jetru (intenzivna žutica).
Trajanje: varijabilno, ovisno o djelotvornosti terapije.
Pridruženi simptomi: lagano povišena temperatura; svrbež kože; povećana jetra, slezena i limfni čvorovi; anemija.
Pretrage: biopsija limfnih čvorova; CT; rendgenogram prsnog koša; pretrage krvi (sedimentacija eritrocita, krvna slika, željezo u krvi, bakar u krvi).

Obilježja: blaga žutica.
Uzrok: insuficijentna sposobnost jetre, još nerazvijene za razgradnju bilirubina.
Trajanje: obično se pojavljuje od trećeg do petog dana nakon rođenja.
Pridruženi simptomi: nijedan.
Pretrage: nijedna.

Obilježja: vrlo intenzivna žutica.
Uzrok: inkompatibilnost krvne grupe između majke i djeteta, posebno kod Rh-negativne majke i Rh-pozitivnog djeteta.
Trajanje: pojavljuje se odmah pri rođenju u vrlo intenzivnom obliku.
Pridruženi simptomi: psihička obamrlost, neurološki deficiti.
Pretrage: pretrage krvi (krvna slika, bilirubin, krvna grupa, Coombsov test).

Obilježja: kod težih opeklina žutica je umjerenog intenziteta.
Uzrok: destrukcija (hemoliza) eritrocita.
Trajanje: nekoliko dana ili tjedana.
Pridruženi simptomi: vrućica, dehidracija, bljedilo kože, psihička obamrlost.
Pretrage: pretrage krvi (krvna slika, ureja, glukoza u krvi, kreatinin, mokraćna kiselina, elektroliti, transaminaze), pretrage mokraće.

Obilježja: žutica varijabilnog intenziteta, ali općenito ne previše naglašena.
Uzrok: neke toksične tvari (i lijekovi) uzrokuju oštećenje jetrenih stanica i nastaje hepatocelularni ikterus, dok druge tvari uzrokuju senzibilizirajuću reakciju upalnog tipa s opstrukcijom žučnih putova.
Trajanje: obično nekoliko dana nakon prestanka uzimanja toksične tvari.
Pridruženi simptomi: svrbež kože, mučnina i inapetencija (gadljivost na hranu, nedostatak volje za jelom), katkad bolovi u području jetre, svijetla stolica često s tamnom mokraćom.
Pretrage: pretrage krvi kao u slučaju virusnog hepatitisa.

Obilježja: žutica varijabilnog intenziteta, najčešće umjerenog.
Uzrok: destrukcija (hemoliza) eritrocita.
Trajanje: nekoliko dana.
Pridruženi simptomi: visoka temperatura s groznicom, difuzni lumbalni, mišićni i zglobni bolovi.
Pretrage: kontrola krvne grupe pacijenta i transfundirane krvi.

Obilježja: kod tuberkuloze žutica je općenito blagog intenziteta.
Uzrok: opstrukcija žučnih putova jetrenim tuberkuloznim žarištem.
Trajanje: mnogo mjeseci.
Pridruženi simptomi: svrbež kože, perzistirajuća subfebrilna temperatura, anemija s bljedilom kože, propadanje organizma i gubitak težine, znojenje, suh i nadražajan kašalj.
Pretrage: rendgenogram prsnog koša, kožna reakcija na tuberkulin, biopsija jetre, CT abdomena.

Obilježja: u slučaju tumora gušterače ili žučnih putova javlja se vrlo intenzivna žutica zeleno-smećkastog obojenja.
Uzrok: potpuna opstrukcija žučnih putova.
Trajanje: ako se ne poduzme kirurški zahvat, obično nastupa smrt u nekoliko tjedana ili mjeseci.
Pridruženi simptomi: značajan gubitak težine i organsko propadanje; gotovo potpuna inapetencija (gadljivost na hranu, nedostatak volje za jelom); mučnina i katkad povraćanje žuči; abdominalni bolovi; svrbež kože; bjelkasta boja stolice
Pretrage: radiografija probavne cijevi; hepatobilijarni ultrazvuk; CT abdomena; pretrage krvi (glukoza u krvi, krvna slika, bilirubin, alkalna fosfataza, kolinesteraza, transaminaze, gama-GT, sedimentacija eritrocita).

Obilježja: u slučaju bubrežne insuficijencije i uremije žutica je varijabilnog intenziteta, obično žuto-zemljane boje.
Uzrok: destrukcija (hemoliza) eritrocita.
Trajanje: kronično.
Pridruženi simptomi: anemija, psihička obamrlost, amonijakalni zadah, povraćanje i mučnina, arterijska hipertenzija, otežano disanje, kardiocirkulatorna dekompenzacija, difuzni kožni edemi.
Pretrage: pretrage krvi (krvna slika, ureja, kreatinin, mokraćna kiselina, fosfati, kalcij, elektroliti, klirens); pretrage mokraće; ultrazvuk bubrega.

Obilježja: postoje oblici virusnog hepatitisa s blagom žuticom, ograničenom samo na oči, sve do slučajeva s vrlo intenzivnom i proširenom žuticom.
Uzrok: oštećenje jetrenih stanica (hepatocelularni ikterus).
Trajanje: od nekoliko dana do jedan do dva mjeseca.
Pridruženi simptomi: u početku više ili manje povišena temperatura, slabost, inapetencija (gadljivost na hranu, nedostatak volje za jelom), primjetan umor, a zatim često mučnina, povraćanje, svijetla blijedožuta stolica i vrlo tamna mokraća.
Pretrage: pretrage krvi (transaminaze, alkalna fosfataza, gama-GT, bilirubin, proteinogram, traženje antigena i protutijela za virus hepatitisa, protrombinsko vrijeme); pretrage mokraće.

Obilježja: vrlo intenzivna žutica.
Uzrok: hemolitička kriza udružena s teškom jetrenom insuficijencijom.
Trajanje: nekoliko dana (smrtni ishod u 30 do 40 posto slučajeva).
Pridruženi simptomi: visoka temperatura, glavobolja, difuzni lumbalni, mišićni i zglobni bolovi, lice vrlo crveno, s crvenom bjeloočnicom i fiksiranim pogledom, pad arterijskog tlaka, povećanje jetre.
Pretrage: pretrage krvi (krvna slika, bilirubinemija, transaminaze, ureja, traženje protutijela protiv virusa žute groznice); pretrage mokraće; biopsija jetre.

Obilježja: žutica varijabilnog intenziteta, rijetko intenzivna.
Uzrok: opstrukcija malih žučnih putova u jetri (intrahepatalni).
Trajanje: pojavljuje se u zadnjem trimestru trudnoće i ponavlja se u svakoj trudnoći; traje sve do 10 dana nakon poroda.
Pridruženi simptomi: intenzivan svrbež kože, katkad prijevremeni porod (međutim, bez ikakva oštećenja za dijete).
Pretrage: hepatobilijarni ultrazvuk, pretrage krvi (krvna slika, bilirubin, transaminaze, alkalna fosfataza, gama-GT, kolinesteraze, željezo u krvi).