Otežano disanje, dispneja - bolesti i stanja

Bolesti i stanja / Medicinski leksikon

Otežano disanje ili dispneja ne mora nužno biti simptom stranog tijela ili procesa u dišnom sustavu, nego se može javiti i kao opći simptom ili simptom poremećaja u radu nekih drugih organa

Anemija

Obilježja: u slučaju anemije disanje je učestalo i duboko.
Uzrok: smanjenje broja crvenih krvnih zrnaca.
Trajanje: akutni (kod teških krvarenja i hemolitičkih kriza) i kronični oblici.
Pridruženi simptomi: bljedilo kože, lako zamaranje; ubrzan rad srca (tahikardija).
Pretrage: pretrage krvi (krvna slika, retikulociti).

Anksiozna stanja

Obilježja: anksiozna stanja karakteriziraju promjene disanja različite vrste i intenziteta (dispnoični napadi, ubrzano i površno disanje, iznenadni respiratorni aresti - prekidi disanja, itd.).
Uzrok: psihosomatski, tj. nije vezan uz organski poremećaj ili bolest.
Trajanje: varijabilno, od akutnih napada do kroničnih i recidivirajućih oblika.
Pridruženi simptomi: nesanica, ekscitabilnost i psihička napetost; pretjerano znojenje; različiti psihosomatski poremećaji (probavni, kardiocirkulatorni, crijevni, smetnje vida, sluha itd.).
Pretrage: neuropsihijatrijski pregled.

Bronhalna astma; Astmatični bronhitis

Obilježja: kod astme, dispneja je inspiratornog tipa (kod udaha) s povećanjem frekvencije disanja i pojavom respiratornog zviždanja i fijukanja.
Uzrok: bronhokonstrikcija (spazam bronha).
Trajanje: pojavljuje se u napadima različitog trajanja i učestalosti.
Pridruženi simptomi: kašalj sa sluzavim iskašljajem.
Pretrage: spirometrija; rendgenogram prsnog koša; alergološki testovi.

Saznajte više o bronhitisu.

Cerebralna hemoragija (krvarenje u mozgu)

Obilježja: krvarenje u mozgu karakgterizira učestalo i duboko disanje.
Uzrok: oštećenje koja zahvaća živčane centre za disanje.
Trajanje: nekoliko dana.
Pridruženi simptomi: paraliza; glavobolja; poremećaji svijesti sve do kome.
Pretrage: CT mozga, neurološki pregled.

Dekompenzirani dijabetes

Obilježja: forsirani duboki udisaj, a nakon kratke stanke, kratki i "škripeći" izdisaj.
Uzrok: promijenjena podražljivost živčanih centara za disanje uzrokovana dijabetičkom acidozom.
Trajanje: ovaj oblik dispneje ukazuje na tešku dekompenzaciju šećerne bolesti koja se mora brzo sanirati.
Pridruženi simptomi: stanje sopora i nesvijesti sve do kome; cijanoza; suha koža; ubrzan puls; zadah po acetonu; oslabljeni mišićno-tetivni refleksi.
Pretrage: pretrage krvi (glukoza u krvi, fruktozamin, glikozilirani hemoglobin); pretrage mokraće.

Edem glotisa, Quinckeov edem, Angioneurotski edem

Obilježja: dispneja inspiratornog tipa (kod udaha) s osjećajem gušenja u grlu.
Uzrok: edem sluznice grkljana sa spazmom glatkih mišića, često alergijskog podrijetla.
Trajanje: akutno, s tendencijom recidiviranja (ponovne pojave).
Pridruženi simptomi: katkad edem usana i simptomi prehlade; rijetko urtikarija.
Pretrage: alergološki pregled; razina komplementa u krvi; alergološki testovi.

Encefalitis (upala mozga)

Obilježjavrlo duboko i bučno disanje.
Uzrok: oštećenje živčanih centara za disanje u mozgu.
Trajanje: nekoliko dana.
Pridruženi simptomi: više ili manje duboka koma; vrućica; ponekad epileptički napadi ili paralize; povraćanje.
Pretrage: neurološki pregled; lumbalna punkcija; CT mozga, elektroencefalogram.

Interkostalna neuralgija

Obilježja: vrlo površno i ubrzano disanje.
Uzrok: smanjenje respiratornih pokreta prsnog koša u ovisnosti o međurebrenim bolovima.
Trajanje: nekoliko dana.
Pridruženi simptomi: bolovi lokalizirani u prsnom košu.
Pretrage: rendgenogram prsnog koša.

Kardijalna astma, Kardiocirkulatorna dekompenzacija, Akutno i kronično plućno srce

Obilježja: povećanje frekvencije disanja koje se pojavljuje tijekom krize (napada).
Uzrok: cirkulatorni zastoj i kongestija u plućima (zastoj krvi u plućnim venama) zbog kardiocirkulatorne insuficijencije lijeve strane srca.
Trajanje: kronično.
Pridruženi simptomi: cijanoza; umor; neurološke smetnje (deficit pamćenja, mišićna slabost itd.)
Pretrage: elektrokardiogram; ultrazvuk srca; radiografija prsnog koša i kardiološki pregled.

Kronični bronhitis

Obilježja: povećanje respiratorne frekvencije najprije s dubokim, a kasnije sve plićim udisajima.
Uzrok: otežan prolaz zraka kroz dišne putove zbog suženja bronha.
Trajanje: kronično.
Pridruženi simptomi: kašalj s iskašljajem; cijanoza; lako zamaranje; znakovi kardiocirkulatorne insuficijencije (tahikardija, povećanje jetre, difuzni edemi, itd.).
Pretrage: spirometrija; rendgenogram prsnog koša; elektrokardiogram.

Laringitis (upala grkljana)

Obilježja: u slučaju laringitisa javlja se otežano disanje pretežno inspiratornog tipa (kod udaha).
Uzrok: suženje šupljine grkljana zbog upale i kontrakcije (spazma) stijenke.
Trajanje: akutno (nekoliko dana).
Pridruženi simptomi: vrućica; promuklost; grlobolja; suhi kašalj.
Pretrage: otorinolaringološki pregled.

Laringealni krup

Obilježja: dispneja inspiratornog tipa (kod udaha) karakterizirana glasnim i zviždućim disanjem.
Uzrok: snažna spastična kontrakcija grkljana.
Trajanje: akutno (nekoliko dana), posebno noću.
Pridruženi simptomi: vrućica; promuklost; grlobolja; suhi kašalj; anksiozno stanje.
Pretrage: otorinolaringološki pregled, bris ždrijela.

Perikarditis (upala osrčja, srčane ovojnice)

Obilježja: inspiratorna dispneja s ograničenim i površnim dišnim pokretima.
Uzrok: vrlo jaki bolovi perikardnog podrijetla, koji ograničavaju dišne pokrete.
Trajanje: akutni oblici (trajanja 10-20 dana) i kronični oblici.
Pridruženi simptomi: bolovi, katkad vrlo jaki, u području srca; u akutnom obliku suh i nadražajan kašalj; u kroničnim oblicima vrućica i glavobolja; kožni edemi; povećanje jetre; ascites (izljev tekućine u abdomen).
Pretrage: elektrokardiogram; ultrazvuk srca; radiografija prsnog koša i kardiološki pregled.

Pleuritis

Obilježja: dispneja ekspiratornog tipa (kod izdaha) s povećanjem frekvencije disanja.
Uzrok: kompresija pluća od strane izljeva u pleuralnoj šupljini.
Trajanje: od nekoliko tjedana do više mjeseci.
Pridruženi simptomi: bol na bazi prsnog koša; vrućica; katkad kašalj.
Pretrage: rendgenogram prsnog koša.

Plućni edem

Obilježja: vrlo jaka inspiratorna dispnoična kriza s izraženim povećanjem frekvencije disanja.
Uzrok: srčana insuficijencija s dekompenzacijom lijeve klijetke.
Trajanje: kriza ne može trajati više sati; ako se stanje ne popravi, postoji rizik smrtnog ishoda.
Pridruženi simptomi: kašalj s pjenušavim iskašljajem ružičastog obojenja; bljedilo i cijanoza; povećanje srčane frekvencije (tahikardija); srčana aritmija; znojenje.
Pretrage: elektrokardiogram; ultrazvuk srca; radiografija prsnog koša i kardiološki pregled.

Plućna embolija

Obilježja: plućna embolija dovodi do izrazitog povećanja frekvencije disanja, općenito površnog.
Uzrok: smanjenje respiratornog kapaciteta pluća.
Trajanje: nekoliko dana.
Pridruženi simptomi: bolovi jedne strane prsnog koša; cijanoza; kašalj s iskašljajem obojenim krvlju; lagano povišena temperatura.
Pretrage: rendgenogram prsnog koša, elektrokardiogram.

Plućni emfizem

Obilježja: vrlo učestalo i više ili manje površno disanje.
Uzrok: smanjenje dišne površine pluća i elastičnosti plućnog tkiva.
Trajanje: kronično.
Pridruženi simptomi: lako zamaranje; cijanoza; katkad kašalj.
Pretrage: spirometrija; rendgenogram prsnog koša; liječnički pregled.

Plućna fibroza; Plućna atelektaza

Obilježja: povećanje frekvencije disanja, posebno pri naporu.
Uzrok: smanjena funkcionalnost opsežnog dijela pluća.
Trajanje: kronično.
Pridruženi simptomi: cijanoza; znakovi kardiocirkulatorne insuficijencije (tahikardija, itd.).
Pretrage: rendgenogram prsnog koša; elektrokardiogram; spirometrija.

Plućna tuberkuloza

Obilježja: u slučaju plućne tuberkuloze prisutna je perzistirajuća kontinuirana dispneja.
Uzrok: teška respiratorna insuficijencija zbog difuzne kompromitacije plućnog tkiva.
Trajanje: kronično.
Pridruženi simptomi: lagano povišena temperatura; astenija; anemija s bljedilom kože; mršavljenje; suh i nadražajan kašalj.
Pretrage: rendgenogram prsnog koša; kultura iskašljaja.

Pneumotoraks

Obilježja: akutan, silovit dispnoički napad s osjećajem gušenja.
Uzrok: kompresija pluća sve do potpunog kolapsa zbog zraka koji je probio u šupljinu poplućnice.
Trajanje: sređuje se brzo, za nekoliko sati.
Pridruženi simptomi: snažna torakalna bol u predjelu zahvaćenog dijela pluća; intenzivna cijanoza.
Pretrage: liječnički pregled; rendgenogram prsnog koša.

Pretilost

Obilježja: u slučaju pretilosti prisutna je više ili manje intenzivna dispneja, kontinuirana ili samo pri naporu, povezana sa suviškom tjelesne težine.
Uzrok: smanjena ili otežana funkcionalnost dišne muskulature.
Trajanje: varijabilno.
Pridruženi simptomi: povišena tjelesna težina; katkad znakovi kardiocirkulatorne insuficijencije (arterijska hipertenzija, tahikardija, itd.).
Pretrage: liječnički pregled; elektrokardiogram; spirometrija.

Pulmonitis; Bronhopulmonitis

Obilježja: povećanje frekvencije disanja.
Uzrok: otežan prolaz zraka kroz dišne putove i smanjenje dišne površine pluća.
Trajanje: 10-15 dana.
Pridruženi simptomi: kašalj s iskašljajem; vrućica; bolovi u prsnom košu
Pretragerendgenogram prsnog koša.

Silikoza

Obilježja: kod silikoze pluća javlja se dispneja ekspiratornog tipa (kod izdisaja) s povećanjem frekvencije udisaja, najprije samo pri naporu, a kasnije i u mirovanju.
Uzrok: smanjenje funkcionalnog plućnog tkiva.
Trajanje: kronično.
Pridruženi simptomi: cijanoza; lako zamaranje; suh i nadražajan kašalj; znakovi kardiocirkulatorne insuficijencije (tahikardija, edemi kože, povećanje jetre, itd.).
Pretrage: rendgenogram prsnog koša; spirometrija.

Srčani infarkt

Obilježja: vrlo učestalo i površno disanje.
Uzrok: vrlo jaki bolovi u grudnom košu i kardiocirkulatorna insuficijencija.
Trajanje: nekoliko sati ili dana.
Pridruženi simptomi: vrlo jaki bolovi u području srca sa širenjem u vrat, lijevu ruku i lopaticu; anksiozno stanje, hladnoća i bljedilo, smanjenje arterijskog tlaka.
Pretrage: elektrokardiogram, ultrazvuk srca; pretrage krvi (transaminaze, aldolaze, kreatinfosfokinaza, laktatdehidrogenaza).

Strano tijelo u dišnim putovima

Obilježja: dispneja inspiratornog tipa (kod udaha), više ili manje naglašena, ovisno o veličini opstrukcije i lokalizaciji (grkljan, dušnik ili bronhi).
Uzrok: parcijalna opstrukcija dišnih putova.
Trajanje: akutno.
Pridruženi simptomi: siloviti napadi kašlja; osjećaj gušenja.
Pretrage: nijedna.

Struma štitnjače

Obilježja: dispneja inspiratornog tipa (kod udaha), više ili manje naglašena ovisno o veličini strume (guše).
Uzrok: kompresija grklljana od strane povećane štitnjače.
Trajanje: postoje akutne (akutni tiroiditis) i kronične forme.
Pridruženi simptomi: katkad nijedan; u drugim slučajevima znakovi poremećaja u radu štitnjače - u obliku hipotiroidizma (smanjenog izlučivanja hormona štitnjače) ili u obliku hipertiroidizma (pojačanog izlučivanja hormona štitnjače).
Pretrage: ultrazvuk štitnjače, scintigrafija štitnjače; razina hormona štitnjače u krvi; endokrinološki pregled.

Tumor grkljana

Obilježja: dispneja je inspiratornog tipa (kod udaha); u uznapredovalom obliku može dovesti do bučnih kriještavih udisaja.
Uzrok: smanjenje promjera lumena grkljana zbog razvoja tumorske mase.
Trajanje: nekoliko mjeseci (u nedostatku kirurškog zahvata).
Pridruženi simptomi: promuklost; suhi kašalj; katkad kašalj s krvavim iskašljajem.
Pretrage: otorinolaringološki pregled.

Uremija; Akutna ili kronična renalna insuficijencija

Obilježja: kod uremije i akutne ili kronične insuficijencije uočavaju se razdoblja prestanka disanja (apneja) isprekidana serijom najprije površnih, a zatim sve jačih i dubljih udisaja koji se ponovno postupno reduciraju sve do apneje.
Uzrok: smanjena podražljivost moždanog centra za disanje koji se periodički stimulira samo kada ugljikov dioksid u krvi dosegne povišenu razinu, nakon što se nakupio za vrijeme apnoične faze.
Trajanje: ovaj tip dispneje je pokazatelj posebne težine bolesti.
Pridruženi simptomi: difuzni edemi; stanje kome ili predkome; anemija; znakovi kardiocirkulatorne insuficijencije.
Pretrage: pretrage krvi (krvna slika, ureja, kreatinin, mokraćna kiselina, proteinogram); pretrage mokraće; ultrazvuk bubrega.

Vrućica (povišena tjelesna temperatura)

Obilježja: vrlo ubrzano disanje
Uzrok: povećana stimulacija živčanih centara za disanje zbog povišene temperature i oslobađanja toksina.
Trajanje: nekoliko dana.
Pridruženi simptomi: ovise o uzroku povišenja temperature.
Pretrage: pretrage krvi (sedimentacija eritrocita, krvna slika i ostale pretrage ovisno o uzroku povišenja temperature).


Izvor fotografije: Shutterstock
 

Datum objave članka: 18. 10. 2021.